Ημέρα 2η: Άφιξη στο CIEV (Centro Insular de Entidades de Voluntariado - Asociación Socioeducativa Eduplus), στη Σάντα Κρουζ Τενενερίφη
Η εισήγηση της σημερινής ημέρας του σεμιναρίου έγινε από την Anca Dudau (Trainer of trainers and project manager - President and co-founder of EDUPLUS Association).
Το πρώτο τμήμα του σημερινού σεμιναρίου υλοποιήθηκε σε εξωτερικό χώρο, στο πάρκο που βρίσκεται πλησίον των γραφείων του φορέα διοργάνωσης, προκειμένου να υπάρχει αρκετός χώρος για την εκτέλεση των ενεργών εκπαιδευτικών τεχνικών. Η σημερινή θεματική ενότητα αφορούσε εν μέρει τον τρόπο με τον οποίο οι εκπαιδευτές ενηλίκων θα πρέπει να μπαίνουν στη θέση των μειονεκτούντων μαθητών - ατόμων, χρησιμοποιώντας ένα παιχνίδι ρόλων ως εργαλείο, για να αντιληφθούν μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς και να βελτιώσουν την ενσυναίσθησή τους απέναντι στα άτομα ευάλωτων ομάδων.
Σε κάθε συμμετέχοντα εκπαιδευτή δόθηκε ένας ρόλος και μία ιστορία που τον συνόδευε. Ο εκπαιδευτής ενηλίκων θα έπρεπε μέσα σε 1 λεπτό, διαβάζοντας την ιστορία, να μπει στη θέση του ατόμου και να παίξει το ρόλο που του αποδόθηκε. Οι ρόλοι που αποδόθηκαν, ενδεικτικά, αφορούσαν έναν καταξιωμένο δικηγόρο σε αναπηρικό αμαξίδιο, μία νέα γυναίκα σε αναπηρικό αμαξίδιο, έναν κωφό, έναν τυφλό, ένα αυτιστικό άτομο, μία γυναίκα με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, ένα άτομο με κατάθλιψη, ένα τρανς άτομο, μία νεαρή φτωχή μητέρα, μία μετανάστρια, έναν πρόσφυγα, έναν άστεγο, κ.α.
Ξεκινώντας όλα τα άτομα από την ίδια σειρά, και με βάση ορισμένες καταστάσεις ή γεγονότα που διάβαζε η εισηγήτρια του σεμιναρίου, οι εκπαιδευτές θα έπρεπε να κάνουν ένα βήμα μπροστά ή πίσω, ανάλογα με το αν συμφωνούν ή διαφωνούν. Το τελικό αποτέλεσμα του παιχνιδιού ήταν η σημαντικά διαφοροποιημένη θέση που είχε κάθε εκπαιδευτής - ρόλος, σε σχέση με την αρχική αφετηρία (Εικ. 8). Ο στόχος του παιχνιδιού ρόλων ήταν να αυξήσει τη φαντασία και τη δημιουργικότητα, να βελτιώσει την αυτογνωσία αποκτώντας μια νέα προοπτική εξέτασης των πραγμάτων, να προωθήσει την ενσυναίσθηση σχετικά με άλλα άτομα που είναι διαφορετικά, να ευαισθητοποιήσει σχετικά με την ανισότητα ευκαιριών στην κοινωνία και να ενθαρρύνει την κατανόηση των πιθανών προσωπικών συνεπειών του ανήκειν σε ορισμένες κοινωνικές μειονότητες ή πολιτιστικές ομάδες.
εικ. 8 Παιχνίδι ρόλων
Ακολούθως, νέες θεωρητικές έννοιες και ορισμοί αναλύθηκαν εκτενώς, συμβάλλοντας στην καλύτερη κατανόηση των διαφορετικών τύπων μειονεκτούντων μαθητών - ατόμων γεγονός το οποίο είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία ενός ασφαλούς και αποτελεσματικού μαθησιακού περιβάλλοντος χωρίς αποκλεισμούς και την προώθηση της κοινωνικής συμπερίληψης - ένταξης (social inclusion). Έννοιες όπως η ισότητα (equality), η πραγματική ισότητα χωρίς εμπόδια (equity), η δικαιοσύνη (justice), αναλύθηκαν χρησιμοποιώντας πολλαπλές και διαφορετικές εκπαιδευτικές τεχνικές, που περιλάμβαναν συζήτηση σε ομάδες και ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών, συζήτηση επί συγκεκριμένων σεναρίων συμπεριφοράς και καταστάσεων μειονεκτούντων ατόμων, ερωταπαντήσεις (σχετικά με τις ευάλωτες ομάδες και τις ειδικές τους ανάγκες, την ενσυναίσθηση και την ενεργητική ακρόαση, τη διαφορετικότητα, τις απαιτούμενες δεξιότητες, τα μεγαλύτερα εμπόδια για μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς, κ.α.), παιχνίδια αντίληψης της ανισότητας και των εμποδίων, κινήσεις σώματος, χορός, ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών που εφαρμόζονται σε διάφορες χώρες, κ.α. (Εικ. 10-13).
Στα πλαίσια της συζήτησης περί ισότητας και των υπόλοιπων εννοιών συμπληρώθηκε από τους εκπαιδευτές και μία λίστα ελέγχου με 40 πιθανά προνόμια – πλεονεκτήματα που αφορούν (ή δεν αφορούν) τη ζωή του καθενός (Εικ. 14). Ακολούθησε συζήτηση για τα αποτελέσματα που προέκυψαν σε κάθε εκπαιδευτή, καθώς και τα συναισθήματα ή τις σκέψεις που δημιουργήθηκαν μέσα από αυτή την εκπαιδευτική τεχνική. Ο στόχος ήταν να προβληματιστούν οι εκπαιδευτές σχετικά με τις διάφορες πτυχές της κοινωνικής ταυτότητας και τα προνόμια που υφίστανται σε διαφορετικούς τομείς της ζωής, να κατανοήσουν τη δυναμική των προνομίων, να ενισχυθεί η αυτογνωσία τους και να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με τα πλεονεκτήματα που μπορεί να έχουν (ή δεν έχουν) ορισμένα άτομα λόγω της κοινωνικής τους ταυτότητας και θέσης, του φύλου και του βιοτικού τους επιπέδου. Άλλωστε, η αναγνώριση του προνομίου είναι ένα κρίσιμο βήμα για την ενίσχυση της ενσυναίσθησης και υπέρ μιας πιο δίκαιης κοινωνίας. Είναι πολύ σημαντική η ενθάρρυνση των εκπαιδευόμενων για να συνεχίσουν να μαθαίνουν, καθ’ ότι είναι πολύ πιθανό να τους βοηθήσει στην απόκτηση προνομίων και να επηρεάσει θετικά τη ζωή τους και τις ζωές των άλλων.
Τέλος, μέσα από συγκεκριμένες καινοτόμες και εναλλακτικές (non formal) εκπαιδευτικές τεχνικές (παιχνίδια συγκέντρωσης, κινήσεις σώματος, χορός, κ.α.) δόθηκε η ευκαιρία στους συμμετέχοντες εκπαιδευτές να εστιάσουν την προσοχή τους σε δεξιότητες, οι οποίες δεν ήταν προφανείς και γνωστές, αλλά είναι χρήσιμες κατά την εκπαιδευτική διαδικασία με μειονεκτούντες μαθητές. Ο στόχος ήταν να καλλιεργήσει την εμπιστοσύνη και μια αίσθηση σύνδεσης, να ενισχύσει τη μη λεκτική επικοινωνία, τη συνεργασία και την προσαρμοστικότητα μέσα σε μια ομάδα, ενώ διασκεδάζει με μουσική και χορό, να ενθαρρύνει τους συμμετέχοντες να αναλάβουν ηγετικούς ρόλους και να βελτιώσουν την ικανότητά τους να ακολουθούν, να ενισχύσει τις επικοινωνιακές δεξιότητες και τη στάση φροντίδας μέσα στην ομάδα, να τονίσει τις διακρίσεις μεταξύ μιας εστιασμένης, προσανατολισμένης στον στόχο προσέγγισης και μιας ευέλικτης, & δημιουργικής νοοτροπίας, στην αντιμετώπιση του χάους και της αβεβαιότητας, να προωθήσει την ικανότητα των εκπαιδευτών να αγκαλιάζουν την ευαλωτότητα και να αισθάνονται συμπόνια για τους άλλους, και τέλος, να εμπνεύσει τους συμμετέχοντες να ανακαλύψουν ευρηματικές λύσεις όταν συναντούν απρόβλεπτες καταστάσεις.
Το απόγευμα της 2ης ημέρας, οι συμμετέχοντες στο σεμινάριο πήραν μέρος σε μία εκπαιδευτική επίσκεψη στο Εθνικό Πάρκο του ηφαιστείου – όρους Teide. Τα οφέλη των εκπαιδευτικών επισκέψεων, πέραν της γνωριμίας και άμεσης επαφής με το περιβάλλον του νησιού της Τενενερίφης, έχουν να κάνουν με αυτή καθεαυτή την εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά και με τη βελτίωση της συνοχής και του κλίματος μιας ομάδας (είτε είναι εκπαιδευτές ενηλίκων, είτε είναι εκπαιδευόμενοι - μαθητές). Κατά την επίσκεψη μας δόθηκε η δυνατότητα να μάθουμε πολλές πληροφορίες για το 3ο σε ύψος ηφαίστειο στον κόσμο, τις πρόσφατες ροές της λάβας που έλαβαν χώρα πριν 1 αιώνα, τους σχηματισμούς των κρατήρων, την πλούσια βιοποικιλότητα της περιοχής, την εναλλαγή των διαφορετικών τοπίων κατά μήκος και πλάτος του νησιού, και παράλληλα να κάνουμε μία νυχτερινή παρατήρηση των αστερισμών, με τη βοήθεια και καθοδήγηση του οδηγού και υπεύθυνου της εκπαιδευτικής επίσκεψης (Εικόνες 15-18).