Ημέρα 3η & 4η: Refugee Voices Tours
Την τρίτη μέρα του ταξιδιού διανύσαμε το πρώτο μέρος της ξενάγησής μας από την οργάνωση Refugee Voices Tours. Ιδρύθηκε το 2015 από ακτιβιστές και πρόσφυγες που ζούσαν στο Βερολίνο. Από τότε οργανώνουν ξεναγήσεις, το ζητούμενο των οποίων είναι η ενημέρωση των ανθρώπων για τους λόγους που ώθησαν τόσους πολλούς ανθρώπους να αφήσουν τα σπίτια τους και να αναζητήσουν καταφύγιο στην Ευρώπη.Η δική μας ξενάγηση ήταν από τις πιο δυνατές εμπειρίες του ταξιδιού. Συναντηθήκαμε με τον εκπρόσωπο της οργάνωσης , τον Mohamed. O Mohamed είναι πρόσφυγας από τη Συρία , από μια πόλη έξω από τη Δαμασκό. Σπουδάζει πολιτικές και κοινωνικές επιστήμες στο Βερολίνο. Είναι ένας από τους διοργανωτές του προγράμματος που παρακολουθήσαμε και το οποίο ονομάζεται “Why we are here” : Μέσα από παραλληλισμους ανάμεσα σε γεγονότα της ιστορίας της Γερμανίας με την ιστορία της Συρίας, ο Mohamed μας εισήγαγε με τον δικό του μοναδικό τρόπο στους λόγους για τους οποίους ήταν αδύνατο να παραμείνουν στον τόπο τους και στο τι σημαίνει να είναι κάποιος πρόσφυγας στην εποχή μας.
Η ξενάγηση ξεκίνησε από το κτίριο όπου σήμερα στεγάζεται το Υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το κτίριο αυτό είχε χτιστεί από τους Ναζί. Εκεί βρίσκεται το μνημείο της εξέγερσης των εργατών της Ανατολικής Γερμανίας το 1953. Στις 17 Ιουνίου εργάτες ξεκίνησαν απεργία ενάντια στο χαμηλό βιοτικό επίπεδο και τις αντιλαϊκές πολιτικές της σοβιετοποίησης στη χώρα. Το κλίμα διαμαρτυρίας πολύ γρήγορα γενικεύτηκε σε πολλές πόλεις και χωριά της Ανατολικής Γερμανίας και απείλησε ακόμη και να ανατρέψει την κυβέρνηση. Καταπνίγηκε βίαια από Σοβιετικά στρατεύματα και τη Στάζι που φυλάκισαν και βασάνισαν χιλιάδες πολίτες. Πολλοί από τους κατοίκους της Ανατολικής Γερμανίας μετά τα γεγονότα αυτά έχασαν την εμπιστοσύνη τους στο κράτος και την πίστη τους στις αρχές του υπαρκτού σοσιαλισμού. Το πλήγμα που δέχτηκαν όμως ήταν τόσο μεγάλο που δεν τολμούσαν να επιχειρήσουν άλλη τέτοια εξέγερση.
Με αφορμή το κτίριο αυτό και τα γεγονότα που απηχούσε, ο Mohamed μας μίλησε για το καταπιεστικό καθεστώς του Hafez al Assad, πατέρα του Bassar Al Assad, ξεκινώντας από τα πρώτα χρόνια της κυριαρχίας του. Χαρακτηριστικά ανέφερε τη σφαγη του 1982 στην πόλη Χαμά της Συρίας που οδήγησε στο θάνατο χιλιάδων πολιτών -ο αριθμός είναι ακόμη αδιευκρίνιστος- που είχαν εναντιωθεί στην καταπίεση του Assad. Η επίθεση ήταν τόσο τρομακτική που περιγράφηκε ώς μια από τις πιο δολοφονικές πράξεις αραβικού κράτους ενάντια στους ίδιους τους πολίτες του. Από τη στιγμή αυτή κάμφθηκε σοβαρά και κάθε άλλη μαζική προσπάθεια αντίστασης στο καθεστώς του Hafez al Assad.
Επόμενος σταθμός μας ήταν το ¨”Μουσείο της Τοπογραφίας του Τρόμου”. Εκεί βρισκόταν το κεντρικό αρχηγείο της Γκεστάπο. Το μουσείο σήμερα φέρνει στο φως τις αγριότητες που διέπραξαν οι Ναζί από το 1933 που ανήλθαν στην εξουσία ως την τελική πτώση τους. Οι αγριότητες αυτές είναι ο συνδετικός κρίκος που ξεδιπλώνει και το κουβάρι της βίας στη Συρία. Ο Mohamed μας μίλησε για την απρόσμενη ανέλιξη του Basar Al Assad στην εξουσία της Συρίας μετά τον ξαφνικό θάνατο του μεγάλου του αδελφού που προοριζόταν για τη θέση αυτή, για τις ελπίδες των πολιτών για ένα καλύτερο μέλλον, για την απογοήτευσή τους και για τον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε το 2011 στο πλαίσιο της Αραβικής άνοιξης. Είναι τραγικό το γεγονός ότι ο Mohamed έχει το ψυχικό σθένος να αναφέρει και τα προσωπικά του βιώματα από την κατάσταση αυτή κάνοντας την αφήγησή του ακόμη πιο αληθινή και ανθρώπινη και θυμίζοντάς μας ότι ο άνθρωπος αυτός δεν είναι ένας απλός μελετητής της ιστορίας, αλλά κάποιος που έχει βιώσει τα γεγονότα και έχει νιώσει βαθιά τις καταστρεπτικές συνέπειές τους.
Η ξενάγηση ξεκίνησε από το κτίριο όπου σήμερα στεγάζεται το Υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το κτίριο αυτό είχε χτιστεί από τους Ναζί. Εκεί βρίσκεται το μνημείο της εξέγερσης των εργατών της Ανατολικής Γερμανίας το 1953. Στις 17 Ιουνίου εργάτες ξεκίνησαν απεργία ενάντια στο χαμηλό βιοτικό επίπεδο και τις αντιλαϊκές πολιτικές της σοβιετοποίησης στη χώρα. Το κλίμα διαμαρτυρίας πολύ γρήγορα γενικεύτηκε σε πολλές πόλεις και χωριά της Ανατολικής Γερμανίας και απείλησε ακόμη και να ανατρέψει την κυβέρνηση. Καταπνίγηκε βίαια από Σοβιετικά στρατεύματα και τη Στάζι που φυλάκισαν και βασάνισαν χιλιάδες πολίτες. Πολλοί από τους κατοίκους της Ανατολικής Γερμανίας μετά τα γεγονότα αυτά έχασαν την εμπιστοσύνη τους στο κράτος και την πίστη τους στις αρχές του υπαρκτού σοσιαλισμού. Το πλήγμα που δέχτηκαν όμως ήταν τόσο μεγάλο που δεν τολμούσαν να επιχειρήσουν άλλη τέτοια εξέγερση.
Με αφορμή το κτίριο αυτό και τα γεγονότα που απηχούσε, ο Mohamed μας μίλησε για το καταπιεστικό καθεστώς του Hafez al Assad, πατέρα του Bassar Al Assad, ξεκινώντας από τα πρώτα χρόνια της κυριαρχίας του. Χαρακτηριστικά ανέφερε τη σφαγη του 1982 στην πόλη Χαμά της Συρίας που οδήγησε στο θάνατο χιλιάδων πολιτών -ο αριθμός είναι ακόμη αδιευκρίνιστος- που είχαν εναντιωθεί στην καταπίεση του Assad. Η επίθεση ήταν τόσο τρομακτική που περιγράφηκε ώς μια από τις πιο δολοφονικές πράξεις αραβικού κράτους ενάντια στους ίδιους τους πολίτες του. Από τη στιγμή αυτή κάμφθηκε σοβαρά και κάθε άλλη μαζική προσπάθεια αντίστασης στο καθεστώς του Hafez al Assad.
Επόμενος σταθμός μας ήταν το ¨”Μουσείο της Τοπογραφίας του Τρόμου”. Εκεί βρισκόταν το κεντρικό αρχηγείο της Γκεστάπο. Το μουσείο σήμερα φέρνει στο φως τις αγριότητες που διέπραξαν οι Ναζί από το 1933 που ανήλθαν στην εξουσία ως την τελική πτώση τους. Οι αγριότητες αυτές είναι ο συνδετικός κρίκος που ξεδιπλώνει και το κουβάρι της βίας στη Συρία. Ο Mohamed μας μίλησε για την απρόσμενη ανέλιξη του Basar Al Assad στην εξουσία της Συρίας μετά τον ξαφνικό θάνατο του μεγάλου του αδελφού που προοριζόταν για τη θέση αυτή, για τις ελπίδες των πολιτών για ένα καλύτερο μέλλον, για την απογοήτευσή τους και για τον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε το 2011 στο πλαίσιο της Αραβικής άνοιξης. Είναι τραγικό το γεγονός ότι ο Mohamed έχει το ψυχικό σθένος να αναφέρει και τα προσωπικά του βιώματα από την κατάσταση αυτή κάνοντας την αφήγησή του ακόμη πιο αληθινή και ανθρώπινη και θυμίζοντάς μας ότι ο άνθρωπος αυτός δεν είναι ένας απλός μελετητής της ιστορίας, αλλά κάποιος που έχει βιώσει τα γεγονότα και έχει νιώσει βαθιά τις καταστρεπτικές συνέπειές τους.
Εικόνα 16 : Μπροστά στο Υπουργείο Οικονομικών
Εικόνα 16: Στο Μουσείο της Τοπογραφίας του Τρόμου.
Η τέταρτη μέρα ξεκίνησε με ένα ακόμα “Refugee Voice Tour” και την επίσκεψη μας στο Checkpoint Charlie, το πιο γνωστό σημείο διέλευσης του Τείχους του Βερολίνου μεταξύ Ανατολικού και Δυτικού Βερολίνου. Πολλοί άνθρωποι προσπάθησαν να το διασχύσουν από το Ανατολικό προς το Δυτικό ώστε να δημιουργήσουν μια καινούργια ζωή κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ενώ αρκετοί από αυτούς (περίπου 150 άτομα) έχασαν την ζωή τους σε αυτή την προσπάθεια.
Εκεί ο Mohamed μας εξιστόρησε τις ομοιότητες του συγκεκριμένου σημείου ελέγχου με αυτά στη Συρία. Τα σημεία ελέγχου στη Συρία απαιτούσαν το καθένα την αντίστοιχη προσαρμογή τόσο στην οπτική επαφή όσο και την ομιλία ανάλογα με το σε ποιον ανήκαν, ειδάλλως υπήρχε κίνδυνος για τη ζωή του ατόμου που επιχειρούσε τη διέλευση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα που αναφέρθηκε ήταν ότι λόγω των 20 σημείων ελέγχου από την Δαμασκό για τα σύνορα του Λιβάνου, αντί για μια ώρα που ήταν υπό φυσιολογικές συνθήκες, χρειαζόταν έως και μια εβδομάδα για να τα φτάσει κανείς εκεί.
Λόγω της έκρυθμης κατάστασης στην χώρα το 2014 ξεκίνησε ένα κύμα μετανάστευσης προς τις γειτονικές χώρες όπως ο Λίβανος (1,5 εκ. άνθρωποι), η Ιορδανία (2 εκ.), το Ιράκ, η Τουρκία κ.α. Προς τα τέλη του 2014 όσοι είχαν την φυσική και οικονομική δυνατότητα μετακινήθηκαν προς την Σκανδιναβία, παρέχοντας στην συνέχεια χρήσιμες πληροφορίες σε μέλη της οικογένειας τους, ώστε να τους ακολουθήσουν. Παρά τους κινδύνους, η μαζική μετακίνηση (λόγω του ότι ήταν οικονομικότερη) αποτελούσε τη μόνη διέξοδο, τη μόνη ευκαιρία, για μια καινούργια ζωή.
Έως το 2018 περίπου 2,5 εκ. Σύριοι είχαν φτάσει στην ΕΕ με τους μισούς να βρίσκονται στην Γερμανία. Λόγω του νόμου που ψηφίστηκε στην ΕΕ και υποχρέωνε τις χώρες υποδοχής να είναι εκείνες στις οποίες θα πρέπει να αιτηθούν άσυλο οι μετανάστες, επικράτησε ένα χάος με αποτέλεσμα να εγκλωβιστούν αρκετοί από αυτούς σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία μέχρι να βρεθεί λύση.
Μέχρι το 2020 είχαν μετακινηθεί περίπου 8.5-9 εκ. άτομα εκτός συνόρων και άλλα 5-6 εκ. εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και μετακινούνται εντός της χώρας αναζητώντας μια διέξοδο. Τα νούμερα πλέον στις γειτονικές χώρες είναι αρκετά μικρότερα, με εξαίρεση την Τουρκία όπου υπάρχουν αυτή τη στιγμή περίπου 3,4 εκ. Σύριοι.
Η Γερμανία ήταν από τις λίγες χώρες όπου από την αρχή δέχονταν και έδινε απευθείας άσυλο στους Σύριους, αν και αυτό άλλαξε ελαφρώς με την πάροδο των ετών και πλέον αντί για άσυλο αποκτούν αρχικά άδεια παραμονής. Μετά την απόκτηση ασύλου στη Γερμανία είναι υποχρεωτική η συμμετοχή σε εξάμηνα μαθήματα ένταξης για την εκμάθηση της γλώσσας και στη συνέχεια η ενσωμάτωση τους στην αγορά εργασίας, αρχικά ως ανειδίκευτους, καθώς δεν αναγνωρίζονται τα πτυχία από τα πανεπιστήμια της Συρίας, ενώ στη συνέχεια και μετά την επιτυχή επανεξέταση των γνώσεων τους μπορούν να ασκήσουν το επάγγελμα που έχουν σπουδάσει.
Τελικος προορισμός της συγκεκριμένης περιήγησης ήταν η Gendarmenmarkt, μια πλατεία γνωστή για ένα από τα πιο εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά σύνολα του Βερολίνου: τα δίδυμα κτίρια του γερμανικού και τον γαλλικού Καθεδρικού και το Konzerthaus. Η πλατεία χτίστηκε στα τέλη του 17ου αιώνα από Γάλλους μετανάστες οι οποίοι εγκαταστάθηκαν τότε στην περιοχή λόγω των πολέμων που επικρατούσαν στην Ευρώπη. Τα δίδυμα κτίρια συμβολίζουν την ισότητα μεταξύ όλων όσων ζουν στην ίδια περιοχή και αναδυκνείουν την διαχρονική σημασία του Βερολίνου για διάφορους πρόσφυγες στο πέρασμα του χρόνου, με τελευταίο παράδειγμα τους πρόσφυγες του πολέμου της Ουκρανίας.
Εκεί ο Mohamed μας εξιστόρησε τις ομοιότητες του συγκεκριμένου σημείου ελέγχου με αυτά στη Συρία. Τα σημεία ελέγχου στη Συρία απαιτούσαν το καθένα την αντίστοιχη προσαρμογή τόσο στην οπτική επαφή όσο και την ομιλία ανάλογα με το σε ποιον ανήκαν, ειδάλλως υπήρχε κίνδυνος για τη ζωή του ατόμου που επιχειρούσε τη διέλευση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα που αναφέρθηκε ήταν ότι λόγω των 20 σημείων ελέγχου από την Δαμασκό για τα σύνορα του Λιβάνου, αντί για μια ώρα που ήταν υπό φυσιολογικές συνθήκες, χρειαζόταν έως και μια εβδομάδα για να τα φτάσει κανείς εκεί.
Λόγω της έκρυθμης κατάστασης στην χώρα το 2014 ξεκίνησε ένα κύμα μετανάστευσης προς τις γειτονικές χώρες όπως ο Λίβανος (1,5 εκ. άνθρωποι), η Ιορδανία (2 εκ.), το Ιράκ, η Τουρκία κ.α. Προς τα τέλη του 2014 όσοι είχαν την φυσική και οικονομική δυνατότητα μετακινήθηκαν προς την Σκανδιναβία, παρέχοντας στην συνέχεια χρήσιμες πληροφορίες σε μέλη της οικογένειας τους, ώστε να τους ακολουθήσουν. Παρά τους κινδύνους, η μαζική μετακίνηση (λόγω του ότι ήταν οικονομικότερη) αποτελούσε τη μόνη διέξοδο, τη μόνη ευκαιρία, για μια καινούργια ζωή.
Έως το 2018 περίπου 2,5 εκ. Σύριοι είχαν φτάσει στην ΕΕ με τους μισούς να βρίσκονται στην Γερμανία. Λόγω του νόμου που ψηφίστηκε στην ΕΕ και υποχρέωνε τις χώρες υποδοχής να είναι εκείνες στις οποίες θα πρέπει να αιτηθούν άσυλο οι μετανάστες, επικράτησε ένα χάος με αποτέλεσμα να εγκλωβιστούν αρκετοί από αυτούς σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία μέχρι να βρεθεί λύση.
Μέχρι το 2020 είχαν μετακινηθεί περίπου 8.5-9 εκ. άτομα εκτός συνόρων και άλλα 5-6 εκ. εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και μετακινούνται εντός της χώρας αναζητώντας μια διέξοδο. Τα νούμερα πλέον στις γειτονικές χώρες είναι αρκετά μικρότερα, με εξαίρεση την Τουρκία όπου υπάρχουν αυτή τη στιγμή περίπου 3,4 εκ. Σύριοι.
Η Γερμανία ήταν από τις λίγες χώρες όπου από την αρχή δέχονταν και έδινε απευθείας άσυλο στους Σύριους, αν και αυτό άλλαξε ελαφρώς με την πάροδο των ετών και πλέον αντί για άσυλο αποκτούν αρχικά άδεια παραμονής. Μετά την απόκτηση ασύλου στη Γερμανία είναι υποχρεωτική η συμμετοχή σε εξάμηνα μαθήματα ένταξης για την εκμάθηση της γλώσσας και στη συνέχεια η ενσωμάτωση τους στην αγορά εργασίας, αρχικά ως ανειδίκευτους, καθώς δεν αναγνωρίζονται τα πτυχία από τα πανεπιστήμια της Συρίας, ενώ στη συνέχεια και μετά την επιτυχή επανεξέταση των γνώσεων τους μπορούν να ασκήσουν το επάγγελμα που έχουν σπουδάσει.
Τελικος προορισμός της συγκεκριμένης περιήγησης ήταν η Gendarmenmarkt, μια πλατεία γνωστή για ένα από τα πιο εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά σύνολα του Βερολίνου: τα δίδυμα κτίρια του γερμανικού και τον γαλλικού Καθεδρικού και το Konzerthaus. Η πλατεία χτίστηκε στα τέλη του 17ου αιώνα από Γάλλους μετανάστες οι οποίοι εγκαταστάθηκαν τότε στην περιοχή λόγω των πολέμων που επικρατούσαν στην Ευρώπη. Τα δίδυμα κτίρια συμβολίζουν την ισότητα μεταξύ όλων όσων ζουν στην ίδια περιοχή και αναδυκνείουν την διαχρονική σημασία του Βερολίνου για διάφορους πρόσφυγες στο πέρασμα του χρόνου, με τελευταίο παράδειγμα τους πρόσφυγες του πολέμου της Ουκρανίας.
Εικόνα 18. Gendarmenmarkt